Με αφορμή τα δολοφονικά χτυπήματα και τον θάνατο του Ζακ Κωστόπουλου, ξετυλίχτηκε μια επιχειρηματολογία που απέδωσε το έγκλημα των ημερών στους “νοικοκυραίους”, στην “ελληνική κοινωνία” εν γένει, στη “μικροαστική ηθική” και ούτω καθεξής. Πρόκειται για μια άποψη που καθιστά υπεύθυνο για τον κοινωνικό κανιβαλισμό τον “μέσο ανθρωπάκο” ή - ταξικά μιλώντας - τους μικροαστούς (εδώ καταστηματάρχες), που στοχοποιούνται ως η πηγή της βαρβαρότητας, του ρατσισμού και της οπισθοδρόμησης.
του Πρόκειται για μια εντυπωσιακή προσχώρηση αριστερών ανθρώπων στη φιλελεύθερη αφήγηση, που βλέπει την αστική κοινωνία ως κατά βάση ορθολογική και αντιμετωπίζει τις ρατσιστικές, ομοφοβικές ή εν γένει οπισθοδρομικές ιδέες ως αδικαιολόγητη “παρέκκλιση” που γεννιέται στα λαϊκά στρώματα και εξηγείται από την ανεπαρκή αστικοποίηση. Ο μαρξισμός – και αυτά που γράφουμε στις προκηρύξεις που μοιράζουμε στον κόσμο – κάνει μια άλλη περιγραφή.
Στην περιγραφή αυτή, τα βασικά ιδεολογικά και πολιτικά ρεύματα στην καπιταλιστική κοινωνία γεννιούνται από τις δύο αντικειμενικά αντιμαχόμενες τάξεις, την αστική και την εργατική. Παρότι κυριαρχούμενη, η εργατική τάξη – στην πλειοψηφία της και μέσα από την ίδια της την εμπειρία – αμφισβητεί το ιδεολόγημα ότι η κοινωνία μας είναι η καλύτερη δυνατή ή η μόνη εφικτή και αναζητά τις αιτίες. Όμως, σ' αυτή την πολιτική και ιδεολογική αναζήτηση παρεμβαίνει η αστική τάξη με τους θεσμούς και τους ιδεολογικούς μηχανισμούς της, για να εκτροχιάσει συμπεράσματα που μπορούν να αμφισβητήσουν την καπιταλιστική κυριαρχία – μάλιστα σε περιόδους κρίσης, η παρέμβαση αυτή οξύνεται, γίνεται πιο αντιδραστική (με τον εθνικισμό, τον ρατσισμό, κλπ) και αποκτά χαρακτηριστικά προπαγανδιστικής υστερίας.
Έτσι, διαμορφώνεται μια κατάσταση όπου η εργατική τάξη δεν κοιτάζει μόνο προς τα πάνω για την αναζήτηση ενόχων της κοινωνικής εξαθλίωσης, προς τους πλούσιους και ισχυρούς, αλλά – ως συνέπεια της ιδεολογικής παρέμβασης της κυρίαρχης τάξης – κοιτάζει και προς τα κάτω, προς τους φτωχότερους και τους πιο αδύναμους. Ο Γκράμσι περιέγραφε τη σύγκρουση ανάμεσα στην “ορθή συνείδηση” που σχηματίζει ένας εργάτης από τις εμπειρίες της ζωής και της δουλειάς του και στην “ψευδή συνείδηση” που του ενσταλλάσσεται από τους μηχανισμούς της αστικής κοινωνίας. Αυτή η σύγκρουση δεν αποκρυσταλλώνεται μόνο σε διαφορετικά πολιτικά κόμματα που αποτελούνται από διαφορετικούς ανθρώπους, αλλά πολλές φορές εξελίσσεται στους ίδιους ανθρώπους που μπορούν να κερδηθούν προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση.
Βέβαια στην κοινωνία δεν υπάρχουν μόνο η αστική και η εργατική τάξη. Υπάρχει η μικροαστική τάξη, που είναι αποδεδειγμένα πιο ευεπίφορη στην αστική ιδεολογία λόγω του ενδιάμεσου χαρακτήρα της και που μπορεί να δώσει, σε πρωτοβουλίες τής εξαιρετικά μειοψηφικής αστικής τάξης, “λαϊκά” χαρακτηριστικά. Αλλά η μικροαστική τάξη δεν ειναι σε καμία περίπτωση η πηγή της κυρίαρχης ιδεολογίας ή των αντιδραστικών ιδεών, ακόμη και αν τις συμμερίζεται. Η εμπειρία μάλιστα έχει δείξει ότι μπορεί να κλίνει υπέρ των πολιτικών πρωτοβουλιών και των ιδεών της εργατικής τάξης, όταν αυτή κατορθώσει με το μαζικό της κίνημα να την υπερκαθορίσει.
Αυτά δεν είναι φιλολογικές διαφωνίες. Η επικράτηση της μίας (φιλελεύθερης) ή της άλλης (μαρξιστικής) θεώρησης μπορεί να σημάνει τη διαφορά ανάμεσα στην παθητικότητα και την πολιτική ουράς στον αστικό φιλελευθερισμό από τη μία ή στην ενεργητική αντιμετώπιση των ιδεολογικών πρωτοβουλιών της κυρίαρχης τάξης και την ηγεμονία των ιδεών της συλλογικότητας και της εργατικής αλληλεγγύης από την άλλη.
Η αγανάκτηση για το έγκλημα στη Γλάδστωνος και η φυσιολογική απαίτηση να πληρώσουν αυτοί που σκότωσαν τον Ζακ Κωστόπουλο δεν πρέπει να μας κάνουν να σκεφτόμαστε λιγότερο, αλλα περισσότερο. Για να βρούμε το νήμα που θα μας βγάλει έξω από τον λαβύρινθο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου